طب گیاهی حکمت | مجله سلامتی و فروشگاه دارو گیاهی
یکی از شاخه‌های طب سنتی ماساژدرمانی است. ماساژدرمانی تاریخچه‌ای طولانی دارد و از هزاران سال پیش در چین باستان، ایران، ژاپن، هند، مصر و رم انجام می‌شد. شواهد علمی ما در مورد ماساژ محدود است؛ به همین جهت محققان هنوز مطمئن نیستند که در حین ماساژدرمانی در بدن چه اتفاقی می‌افتد و چگونه بر سلامت بیمار تأثیر می‌گذارد. ماساژدرمانی در میان ورزشکاران بسیار پرطرف‌دار است؛ همچنین امروزه بسیاری از دیگر افراد جامعه هم از ماساژ به‌عنوان مکمل داروها برای درمان استفاده می‌کنند. ماساژدرمانی در بافت‌های نرم بدن، عضلات، بافت‌های همبند، تاندون‌ها و رباط‌ها انجام می‌شود و درصورتی‌که توسط فرد متخصص و خبره به‌درستی انجام شود، هیچ خطری در پی نخواهد داشت. هدف اصلی در ماساژدرمانی ایرانی، تنظیم حرارت بدن و کمک به دفع مواد زائد است. ماساژ بر اساس شدت، سرعت، مدت و نحوه انجام آن تقسیم‌بندی می‌شود.
عمده تفاوت ماساژ ایرانی با دیگر سبک‌های ماساژدرمانی در توجه ویژه به شرایط خاص هر فرد و دلیل اختلال پیش‌آمده است. روغن زیتون، آرگان، بادام شیرین و گل سرخ از رایج‌ترین روغن‌های ماساژ هستند. ابن‌سینا تأکید بسیار زیادی به داشتن تحرک برای حفظ سلامتی دارد. او بیان کرده است که هنگامی که مواد زائد در بدن جمع شود، احتمال بروز عفونت، بیماری‌های سوء مزاج و ایجاد ورم افزایش‌یافته و سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود. بهترین راه پیشگیری از نظر او ورزش‌کردن است؛ همچنین ابن‌سینا از تکنیک‌های ماساژدرمانی برای پخش‌کردن مواد زائدی که در عضلات تشکیل شده بود و رفع خستگی استفاده می‌کرد.
انواع مختلف ماساژدرمانی
ماساژدرمانی انواع مختلفی دارد که دو دسته اصلی آن شامل ماساژ آرام‌سازی و ماساژ توان‌بخشی می‌شود.
1. آرام‌سازی با ماساژدرمانی
این نوع از ماساژ با اسم ریلکسیشن یا سوئدی هم شناخته می‌شود که در خانه‌های سلامت و باشگاه‌های ورزشی ارائه می‌شود. ماساژ آرام‌سازی برای افرادی که تاکنون ماساژ داده نشده‌اند، افرادی که تنش زیادی دارند و آنان که به لمس‌شدن حساس هستند مناسب است. توصیه می‌شود افرادی که دچار گره‌های عضلانی هستند و نیاز دارند که در طول دریافت ماساژ استراحت کنند از این روش استفاده کنند. این ماساژ برای آرامش و کنترل دردهای جزئی مفید است. ماساژ سوئدی حدود ۹۰ دقیقه زمان می‌برد. ماساژ درمانگر از ترکیب روش‌های مالش‌دادن، شل کردن عضلات به‌منظور افزایش گردش خون، حرکات دایره‌ای عمیق، لرزش و ضربه‌زدن و تکنیک‌های حرکت مفصل‌های غیرفعال برای ماساژ ریلکسیشن استفاده می‌کند.
2. ماساژ توان‌بخشی
از معروف‌ترین ماساژها، ماساژ توان‌بخشی است که به اسم ماساژ دیپ تیشو، پزشکی و یا بافت عمیق شناخته می‌شود. این نوع از ماساژدرمانی در اکثر مراکز انجام می‌شود. در این ماساژ، ابتدا درمانگر با فشار کم شروع به کار می‌کند تا ماهیچه‌های شما گرم شود و سپس فشار را عمیق‌تر می‌کند. این ماساژ با ماساژ سوئدی متفاوت است. در ماساژ سوئدی از ضربات طولانی و فشار سبک به سفت، برای ایجاد آرامش استفاده می‌شود. ماساژ دیپ تیشو تکنیک‌های قوی‌تری را شامل می‌شود تا تنش را در عمق ماهیچه‌ها و بافت‌های همبند آزاد کند.
3. رفلکسولوژی
ماساژ رفلکسولوژی برای افرادی که مایل به استراحت و بازیابی انرژی طبیعی خود هستند، بهترین گزینه است. همچنین این ماساژ به کسانی که نسبت به لمس‌شدن تمام بدنشان حساس هستند مناسب است. در ماساژدرمانی رفلکسولوژی به نقاط مختلفی از بدن مثل پاها، دست و گوش فشاری ملایم تا شدید وارد می‌شود. برای انجام این ماساژ می‌توانید لباسی راحت و گشاد بر تن داشته باشید. رفلکسولوژی بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان لازم دارد.
4. ماساژدرمانی ورزشی
ماساژ ورزشی برای افرادی که به دلیل استفاده مداوم از عضلاتشان دچار آسیب‌های عضلانی می‌شوند، انتخابی مناسب است. همچنین به افرادی که مستعد آسیب‌دیدگی هستند کمک می‌کند. در روش ماساژدرمانی ورزشی، متخصص، تمام بدن و یا قسمتی از آن را ماساژ می‌دهد. بسته به نیاز افراد ماساژ دهنده فشارهای عمیق را همراه با ضربه‌های ملایم و به‌صورت متناوب اعمال می‌کند. درصورتی‌که مایلید پوشیده باشید، از لباس‌های گشاد و نازک استفاده کنید. زمان لازم برای ماساژ ورزشی بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه است.
5. آروماتراپی
ماساژ آروماتراپی نوعی ماساژدرمانی رمانتیک است که ترکیبی از روغن‌های اسانسی و فشار نرم می‌باشد. این روش برای افرادی که به استنشاق روغن اسانس و یا جذب آنها از طریق پوست حساسیت دارند، مناسب نیست. با استفاده از دستگاهی آب جوش و روغن اسانسی ترکیب شده و به‌صورت بخار در هوا منتشر می‌شود. پس از جذب روغن از طریق پوست، درمانگر باتوجه‌به وضعیت بیمار، کل بدن و یا قسمتی از آن را ماساژ می‌دهد. برای این روش نباید لباس پوشیده باشید. ماساژ آروماتراپی حدود ۶۰ تا ۹۰ دقیقه زمان می‌برد.
6. شیاتسو
ماساژ شیاتسو یا فشاری برای کسانی که به دنبال احساس آرامش جسمی و روحی هستند مناسب است. این روش ماساژ برای کل بدن است؛ اما ممکن است درمانگر فقط روی قسمتی از بدن تمرکز کند. در طول ماساژ، متخصص از کف دست‌ها و انگشتان شست برای ماساژ نقاط خاصی از بدن استفاده می‌کند و فشار را به‌صورت نقطه‌ای و یا یکنواخت اعمال می‌کند. اگر در طول این ماساژ پوشیده باشید، مشکلی ایجاد نمی‌شود. ماساژ شیاتسو بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
7. ماساژدرمانی تایلندی
این روش از ماساژدرمانی از دیگر روش‌ها بسیار فعال‌تر است و تمام اعضای بدن در این ماساژ کشیده می‌شوند. در ماساژ تایلندی، متخصص ماساژ با حرکات متوالی مانند کشش‌های یوگا، تمام بدن را ماساژ می‌دهد و با استفاده از کف دست و انگشتان خود فشار عمیقی را اعمال می‌کند. این ماساژ ممکن است کمی دردآور باشد، پس لباسی گشاد و راحت بپوشید. ماساژ تایلندی بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
8. ماساژ پریناتال
مطمئن‌ترین روش ماساژدرمانی برای خانم‌های باردار ماساژ پریناتال یا ماساژ پرینه است که به کاهش استرس، درد بدن در دوران بارداری و سهولت در کشش عضلات کمک می‌کند. این ماساژ مانند روش سوئدی فشار خفیفی به بدن وارد می‌کند و متخصص روی کمر، پاها و باسن تمرکز بیشتری دارد. ماساژ پریناتال را در هر زمانی از بارداری می‌توان انجام داد؛ اما برخی مراکز به علت خطر سقط جنین در سه‌ماهه اول بارداری از انجام آن خودداری می‌کنند. در حین ماساژ، فرد به پهلو دراز می‌کشد و یا روی یک میز طراحی شده ویژه‌ای که از شکم او محافظت می‌کند قرار می‌گیرد. زمان لازم برای این ماساژ بین ۴۵ تا ۶۰ دقیقه است.
9. صندلی ماساژ
افرادی که به ماساژ سریع بر روی گردن، شانه و پشت نیاز دارند از روش صندلی ماساژ استفاده می‌کنند. این روش برای افرادی که تاکنون ماساژ داده نشده‌اند هم مناسب است. در حین ماساژدرمانی به روش صندلی ماساژ، فرد کاملاً پوشیده است و بر روی صندلی مخصوص به صورتی که قفسه سینه آنها به پشت صندلی تکیه داده شود و درمانگر به پشت فرد دسترسی داشته باشد می‌نشینند. این ماساژ حدود ۱۰ الی ۳۰ دقیقه زمان می‌برد.
10. ماساژ سنگ داغ
ماساژ سنگ داغ برای افرادی که دچار درد و تنش عضلانی هستند و یا قصد دارند در حین ماساژ استراحت کنند، انتخاب مناسبی است. این روش تقریباً شبیه به شیوه سوئدی است؛ با این تفاوت که از سنگ‌های گرم شده هم استفاده می‌شود و هزینه بالاتری دارد. در طول ماساژ سنگ داغ، متخصص ماساژدرمانی سنگ‌های گرم و گاهی سرد را در قسمت‌های مختلف بدن قرار می‌دهد. هنگام ماساژ نیازی به پوشیدن لباس نیست و بدن فرد با حوله پوشانده می‌شود. در زمان ماساژ سنگ داغ، ماساژ درمانگر سنگ‌ها را نگه می‌دارد و یک نفر دیگر با استفاده از تکنیک‌های ماساژ سوئدی فشار ملایمی، را به قسمت‌های مختلف بدن وارد می‌کند. انجام این ماساژ حدود ۹۰ دقیقه زمان می‌برد.
فواید ماساژدرمانی
ماساژدرمانی فواید بسیاری برای افراد دارد که مهم‌ترین آنها کاهش استرس و فشار روانی، افزایش انعطاف‌پذیری و حرکت بهتر عضلات و مفاصل، تسکین درد، افزایش گردش خون، افزایش آرامش و رفع خستگی، ایجاد حس تندرستی و شادابی، تقویت سیستم ایمنی، هضم بهتر غذا، بالابردن کیفیت خواب، جوان‌سازی پوست، کاهش کشیدگی، گرفتگی و رفع اسپاسم عضلات، دفع مواد زائد مثل سموم، دی‌اکسیدکربن و آب اضافی و اصلاح وضعیت نادرست بدن در زمان نشستن، ایستادن و راه‌رفتن است. هر یک از انواع ماساژدرمانی تأثیر به‌خصوص خود را دارد.
- آروماتراپی: تقویت روحیه، کاهش علائم افسردگی، تسکین درد و فشار عضلات
- سنگ داغ: کاهش تنش عضلانی، بهبود جریان خون، کاهش درد، افزایش آرامش
- شیاتسو: تقویت آرامش روحی و جسمی، کمک به رهاسازی استرس و افسردگی، رفع سردرد و کاهش گرفتگی عضلات
- ماساژ ورزشی: کاهش خطر آسیب‌دیدگی‌های ورزشی، افزایش انعطاف‌پذیری و عملکرد عضلات و تسکین درد و فشار عضلانی
- ماساژ سوئدی: ریلکسیشن، افزایش گردش خون، افزایش سطح اکسیژن در خون، کاهش سموم عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، تسکین درد و کاهش افسردگی و استرس
- دیپ تیشو: کاهش درد و تنش ماهیچه‌ها، کاهش فشارخون و ضربان قلب، افزایش انعطاف‌پذیری، کاهش علائم آرتریت، افزایش جریان خون و کاهش التهاب، بازسازی ماهیچه‌های آسیب‌دیده و رفع گرفتگی گردن و ران پا
- تایلندی: تسکین درد، افزایش انعطاف‌پذیری، گردش خون و بازیابی انرژی بدن
- صندلی ماساژ: تقویت آرامش و بهبود سیستم ایمنی، گردش خون و خواب راحت
ماساژدادن در درمان بیماری‌هایی مانند آسم، یبوست، کمردرد، آرتروز، فشارخون، سکته مغزی، سرطان، آلزایمر، پارکینسون، شانه یخ‌زده، ناهنجاری‌های وضعیتی، نقرس، سردرد، اسکارها، فلج مغزی، ام‌اس، سیاتیک، سندرم خستگی مزمن، بی‌خوابی، رگ‌به‌رگ شدن‌ها، کوفتگی، آسیب‌دیدگی‌های زانو، میگرن، اختلالات گوارشی و پوکی‌استخوان مؤثر است؛ اما با وجود مزایای فوق‌العاده ماساژ، نمی‌توان آن را جایگزین مراقبت‌های پزشکی دانست.
موارد منع ماساژدرمانی
- خانم‌های باردار: در سه‌ماهه اول بارداری برای تسکین درد از ماساژدرمانی استفاده نکنید؛ زیرا امکان سقط جنین وجود دارد. در دیگر ماه‌های بارداری با مشورت پزشک می‌توانید از ماساژدرمانی کمک بگیرید. در زمان مراجعه، ماساژ درمانگر را از وضعیت خود مطلع کنید؛ ماساژدادن برخی از نواحی منجر به زایمان زودرس می‌شود.
- عفونت یا سوختگی پوست: اگر شخص دچار عفونت پوستی است باید ابتدا آن را درمان کند. ماساژدادن قسمتی که دچار عفونت است می‌تواند باعث پخش‌شدن آن در بدن شود؛ همچنین اکثر بیماری‌های عفونی پوست مسری است و امکان انتقال وجود دارد. پوستی که دچار سوختگی یا زخم باز شده باشد باید از هرگونه ماساژی دور بماند؛ البته این موضوع به‌شدت سوختگی یا زخم هم‌بستگی دارد.
- فشارخون بالا: افرادی که فشارخون بالایی دارند در معرض خطر لخته‌شدن خون هستند. فشاری که فرد ماساژ دهنده به بدن وارد می‌کند می‌تواند باعث رهاشدن لخته‌های خونی در سیستم‌ها و اندام‌های بدن می‌شود. منتقل‌شدن لخته‌های خون به مغز و قلب وضعیت بیمار را بدتر کرده و او را در معرض خطر قرار می‌دهد.
- انواع سرطان‌ها: بیماران مبتلا به سرطان باید از ماساژدرمانی در طول درمان شیمیایی پرهیز کنند. ماساژدادن نواحی اطراف تومور می‌تواند منجر به افزایش انتشار سلول‌های سرطانی شود؛ البته ماساژدادن قسمت‌های از بدن که با تومور در ارتباط نیست مشکلی ایجاد نمی‌کند.
- افراد مبتلا به بیماری قلب و عروقی: ماساژهای عمومی که باعث افزایش گردش خون شده و منجر به افزایش فعالیت قلب می‌شود، برای این بیماران خطرناک است. انجام ماساژ موضعی در قسمتی کوچک در بدن برای بیماران قلبی خطری ندارد.
- مبتلایان به واریس: افرادی که مشکل انعقاد خون دارند و داروهایی مانند وارفارین مصرف می‌کنند، نباید به‌صورت عمقی و خشن ماساژ داده شوند. ماساژدادن این افراد ممکن است موجب خونریزی‌های زیرپوستی یا داخل عضله‌ای شود.
کلام آخر
ماساژ، عمل مالش‌دادن و ورز دادن بدن به‌وسیلهٔ دست است. ماساژدرمانی باتوجه‌به شدت، سرعت، مدت و نحوه انجام آن تقسیم‌بندی می‌شود. ماساژدرمانی در بافت‌های نرم بدن، عضلات، بافت‌های همبند، تاندون‌ها و رباط‌ها انجام می‌شود و درصورتی‌که توسط فرد متخصص و خبره به‌درستی انجام شود، هیچ خطری در پی نخواهد داشت. رایج‌ترین روغن‌های مورداستفاده در ماساژدرمانی روغن زیتون، آرگان، بادام شیرین و گل سرخ است. انواع ماساژدرمانی شامل سوئدی، دیپ تیشو، ورزشی، رفلکسولوژی، آروماتراپی، شیاتسو، تایلندی، پریناتال، سنگ داغ و صندلی ماساژ است که هرکدام از آنها فواید به خصوصی دارد.
به‌طورکلی فواید ماساژدرمانی برای بدن شامل کاهش استرس، تسکین درد، افزایش انعطاف‌پذیری، افزایش جردن خون، تقویت سیستم ایمنی، هضم بهتر غذا، بهبود کیفیت خواب، جواب سازی پوست، دفع مواد زائد و اصلاح وضعیت نادرست بدن در زمان نشستن، ایستادن و راه‌رفتن است. ماساژدادن در درمان بیماری‌های مانند آسم، یبوست، آرتروز، فشارخون، سرطان، آلزایمر، پارکینسون، شانه یخ‌زده نقرس، سردرد، ام‌اس و میگرن مؤثر است.
حتی آدم با دیدن عکساش ریلکس میشه 😁😁