تیروئید

غده تیروئید به شکل پروانه است و در قسمت جلوی گردن، زیر سیبک (برجستگی حنجره) قرار دارد. این غده از دو لوب راست و لوب چپ که هرکدام تقریباً اندازه آلو است تشکیل‌شده است. به‌طورمعمول، این غده دیده نمی‌شود و به‌سختی می‌توان آن را احساس کرد ولی اگر از حد طبیعی بزرگ‌تر شود به‌راحتی می‌توان آن را حس کرد. غده تیروئید دو هورمون بنام تیروکسین یا T3 و تری یودوتیرونین یا T4 می‌سازد که برای عملکرد طبیعی تمام سلول‌های بدن لازم هستند.

غده کوچکی به نام هیپوفیز در جمجمه، زیر مغز قرار دارد؛ غده هیپوفیز مسئولیت تنظیم دقیق غده تیروئید را به عهده دارد. اختلالات غده تیروئید بسیار شایع است و عموماً در خانم‌ها مشاهده می‌شود؛ اما در مردان، نوجوانان، کودکان و نوزادان هم دیده می‌شود. تقریباً از هر ۲۰ نفر یک نفر به‌نوعی از اختلالات آن مبتلا است که ممکن است موقتی یا دائمی باشد.

اختلالات غده تیروئید

گاهی اوقات این غده عملکرد طبیعی و معمول خود را از دست می‌دهد در این مواقع دچار دو نوع اختلال می‌شود.

کم‌کاری تیروئید: در این اختلال تیروکسین متناسب با نیازهای بدن تولید نمی‌شود.
پرکاری تیروئید: در این مورد بیشتر از نیازهای بدن تیروکسین تولید می‌شود.

کم‌کاری تیروئید

کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که این غده به میزان کافی تیروکسین تولید نکند؛ در این زمان متابولیسم بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در این عارضه تحریک شدن پی‌درپی غده تیروئید باعث بزرگ شدن غده می‌شود که به آن گواتر می‌گویند. کم‌کاری نسبت به پرکاری از شدت پایین‌تری برخوردار است؛ اما به این معنا نیست که اختلالی بی‌ضرر است. درصورتی‌که این مشکل کنترل و درمان نشود، عوارض قلبی، پوستی، گوارشی و روانی به همراه دارد؛ همچنین باعث چاقی می‌شود.

علائم کم‌کاری تیروئید

در صورت داشتن این علائم احتمالا شما به عارضه کم کاری تیروئید مبتلا هستید؛ البته باید بدایند که این علائم در همه افراد به‌صورت یکسان وجود ندارد و نسبت به مرحله بیماری و شدت آن متفاوت است.

ضعف و خستگی
خواب‌آلودگی و خواب زیاد
چاقی
کم‌خونی
یبوست
درد مفاصل
اختلالات قاعدگی
کاهش تعرق
فراموشی
کاهش آستانه تحمل نسبت به آب‌وهوای سرد
کم شدن اشتها
زبر و زمخت شدن پوست
شکنندگی موها
کلفت شدن غیرطبیعی صدا
گرفتگی عضلات
یبوست
ورم صورت و چشم
ترشح شیر از سینه

علل کم‌کاری تیروئید

به وجود آمدن این عارضه ممکن است به دلایل زیر باشد:

پاسخ افراطی به درمان پرکاری تیروئید: افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند با رادیواکتیو یا دارو درمان می‌شوند؛ اما گاهی درمان پرکاری تیروئید منجر به کاهش بیش‌ازحد تولید هورمون و کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شود.
برداشتن برخی از غده: برداشتن تمام یا قسمت بزرگی از این غده می‌تواند تولید هورمون تیروئید را کاهش دهد یا حتی متوقف کند.
اثر پرتودرمانی: پرتوهایی که برای درمان سرطان‌های سرو گردن استفاده می‌شوند می‌توانند روی غده تأثیر بگذارد.
مصرف برخی از داروها: ممکن است بعضی از داروها مثل لیتیوم که برای اختلالات روان‌پزشکی مصرف می‌شود، باعث کم کاری تیروئید شود.
کمبود ید: ید از هورمون‌های ضروری برای این غده است و اگر کم باشد باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود.

درمان خانگی تیروئید کم‌کار

چندراه سنتی برای درمان این نوع عارضه وجود دارد که به برسی آن‌ها می‌پردازیم.

برای درمان این عارضه ۱۴ مرحله از بادکش زیر گلو استفاده کنید. بادکش زیر گلو یک نوع بادکش تخصصی است که حتماً باید توسط متخصص طب سنتی انجام شود.
هر شب ۱ قاشق مرباخوری اسپند شسته شده را بدون اینکه بجوید با آب قورت بدهید. افرادی مبتلابه فشارخون، افرادی که باردارند و افرادی که در دوران قاعدگی هستند اسپند مصرف نکنند.
استشمام عطرهای طبیعی چند مرحله در طول روز، مخصوصاً شب‌ها قبل از خواب بسیار خوب است.
ارده و شیره انگور؛ این ترکیب بی‌نظیر را باید پنج وعده در طول هفته به‌عنوان صبحانه مصرف کنید. همچنین تا حد امکان از مصرف مواد غذایی سرد مثل ماست، دوغ، نوشابه، انواع سس، سالاد الویه و مرغ خودداری کنید.
از خوردن آب خیلی سرد خودداری کنید و هرگز همراه با غذا آب یا نوشیدنی نخورید.
با برخی روغن‌های گیاهی مانند روغن گل بنفشه، گل سرخ و نیلوفر اطراف گلوی خود را ماساژ دهید.
از خمیردندان فاقد فلوراید استفاده کنید.
بطری‌های شیشه‌ای را جایگزین بطری‌های پلاستیکی کنید؛ چون پلاستیک حاوی بیسفنول A است و می‌تواند روی غده تیروئید تأثیر منفی بگذارد.
از لوازم آشپزی چوبی استفاده نکنید.
دم‌نوش زنجبیل بخورید. احساس سرما و خستگی از شایع‌ترین علائم کم‌کاری تیروئید است؛ زنجبیل به دلیل طبع گرمی که دارد باعث بهبود این علائم می‌شود.

پرکاری تیروئید

این عارضه به دلیل غلبه صفرا و خشکی بدن ایجاد می‌شود و این امر موجب بالا رفتن فعالیت تیروئید می‌شود. زمانی که آنتی‌بادی‌ها این غده را تحریک کنند، باعث ترشح بیش‌ازحد هورمون از آن می‌شوند که به آن پرکاری تیروئید گفته می‌شود. احتمال ابتلا به پرکاری تیروئید در برخی از گروه‌ها بیشتر است:

زنان و افراد بالای ۶۰ سال
کسانی که سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارند.
افرادی که کم‌خونی دارند.
افراد مبتلابه دیابت نوع 1 یا نوع 2 نارسایی اولیه آدرنال
افرادی که اختلال هورمونی دارند.
مصرف مقادیر زیادی از ید یا استفاده بیش‌ازحد از داروهای حاوی ید باعث بروز این عارضه میشود.
اشخاصی که استفاده زیادی از محصولات حاوی نیکوتین دارند.
افرادی که در 6 ماه گذشته باردار بودند.

علائم پرکاری تیروئید

داشتن علائم زیر می‌تواند نشان دهنده این عارضه باشد؛ اما در این مورد هم باید بدانید که علائم در همه افراد به‌صورت یکسان وجود ندارد و نسبت به مرحله بیماری شدت آن متفاوت است.

اسهال‌های مکرر
بروز اختلالات روانی و استرس‌ها
لاغری تدریجی، خشکیدگی و کم شدن شدید وزن بدن
عدم تحمل گرما، کلافه شدن و گرگرفتگی در سن جوانی
افزایش تعرق و حساس شدن بدن به گرما
ضعف عضلانی در شانه‌ها، باسن و رانها
خستگی شدید بدن
رشد تدریجی فشارخون
تپش قلب
عجول و تند راه رفتن
اشتهای زیاد
خارش پوست
شهوت زیاد
ورم پاها
غلظت خون
پوست ضخیم و تیره می‌شود
کاهش خونریزی پریودی در خانم‌ها
درشت شدن چشم‌ها
بزرگ شدن پستان و سینه آقایان
ریزش موی سر و ابرو
بی‌قراری کردن و بیش‌فعال شدن
یبوست‌های سخت با زخم شدن مقعد همراه با خونریزی
لرزش دست و انگشتان
بی‌خوابی

درمان تیروئید پرکار

از تعدادی دم‌نوش‌های گیاهی می‌توان برای درمان تیروئید پرکار استفاده کرد:

دم‌نوش کاردیاکا یا دم شیر: گیاه دم شیر از خانواده نعناع است و به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش تپش قلب کمک می‌کند.
دم‌نوش بادرنجبویه: این گیاه هم از خانواده نعناع است و باعث کم شدن اثر هورمون تحریک‌کننده تیروئید می‌شود. این دم‌نوش به شما کمک می‌کند تا استرس و تپش قلب را از بین ببرید.
دم‌نوش شیرین‌بیان: شیرین‌بیان از قدیم در طب سنتی به این معروف است که از غدد درون‌ریز محافظت می‌کند و مراقب کبد است؛ عملکرد صحیح کبد برای سلامت تیروئید ضروری است.

به‌جز دم‌نوش‌ها مصرف برخی از ویتامین‌ها در درمان این بیماری مفید است. از ویتامین‌ها، مخصوصاً ویتامین‌های گروه B، B1 و B12 در برنامه غذایی خود استفاده کنید. ویتامین C و ویتامین A هم مهم است و می‌تواند عملکرد این غده را بهبود ببخشد.

راه‌های جلوگیری از ابتلا به تیروئید

شما با انجام دادن برخی از کار ها و داشتن پرهیزات غذایی می‌توانید مانع ابتلا به تیروئید شوید:

مصرف فست فود را به حداقل برسانید.
اگر یبوست دارید حتماً به دنبال درمان آن باشید.
هیچ نوع چایی ننوشید.
از ادویه‌هایی که طبع گرم دارند استفاده نکنید.
مصرف قرص‌های کدئین دار را تا حد امکان کاهش دهید.
قند نخورید.
برای مدت طولانی زیر آفتاب نباشید.
شلغم، انگور و موز بخورید.
برای کاهش حرارت بدن خاکشیر بخورید.
از پرخوری شدیداً پرهیز کنید.
مصرف شکلات و قهوه را کاهش دهید.
به‌هیچ‌عنوان سیگار نکشید و شراب نخورید.
به تمام بدن حنا بمالید؛ مخصوصاً به کف پاها، زیر بغل و نواحی ادراری
از مکمل‌های گیاهی طبیعی که خون‌ساز هستند استفاده کنید.
به‌جای نمک‌های یددار از نمک‌های طبیعی استفاده کنید.
تخم‌مرغ محلی بخورید.
گوشت قرمز گوسفندی را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
حتماً از حبوبات استفاده کنید.

عوارض بیماری تیروئید

اگر نسبت به درمان بی‌تفاوت باشید می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

ضربان قلب نامنظم: این مورد می‌تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر مشکلات مربوط به قلب شود.
بیماری چشمی افتالموپاتی گریوز: این بیماری شامل بیرون‌زدگی چشم، تورم پلک، التهاب ملتحمه، اختلال حرکتی عضلات خارج کره چشم، زخم قرنیه، درگیری عصب بینایی و سرانجام نابینایی است.
پوکی استخوان: این عارضه باعث ضعف و شکنندگی استخوان ها می شود؛ آنقدر استخوان ضعیف شده که با فشار خفیفی مثل خم شدن باعث شکستن شود. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان بیشتر در مفصل ران، مچ پا و ستون فقرات اتفاق می‌افتد.
مشکلات عضلانی: با گذشت زمان فرد دچار مشکلات حرکتی، مشکل در استفاده از بازوها، مشکلات تنفسی و قلبی، مشکل در بلعیدن و ستون فقرات خمیده می‌شود.
اختلال در سیکل قاعدگی: این اختلال در خانم ها به وجود می‌آید و شامل مواردی مثل: آمنوره، دیسمنوره، منوراژی، اولیگومنوره یا پلی منوره و خون ریزی های نامنظم می‌شود.
مشکلات باروری: این مورد هم در خانم ها و هم آقایان مشاهده می‌شود.

جمع‌بندی

غده تیروئید به شکل پروانه است و در زیر برجستگی حنجره قرار دارد. به‌طورمعمول دیده نمی‌شود. این غده دو هورمون T3 و T4 که برای عملکرد طبیعی بدن لازم هستند را ترشح می‌کند. غده هیپوفیز مسئولیت کنترل غده تیروئید را به عهده دارد. زمانی که غده تیروئید عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد دچار دو نوع اختلال کم‌کاری و پرکاری تیروئید می‌شوید. کسی که دچار کم‌کاری تیروئید است تیروکسین متناسب با نیازهای بدنش تولید نمی‌شود. این عارضه معمولاً با علائمی مثل ضعف و خستگی، درد مفاصل، کاهش تعرق و… خود را نشان می‌دهد. عواملی هم مثل پاسخ افراطی به درمان‌های پرکاری تیروئید، کمبودید و… در به موجود آمدن این عارضه نقش دارد.برای درمان می‌توان از راه‌هایی مثل خوردن اسپند، استشمام عطرهای طبیعی و… استفاده کرد. درصورتی‌که درمان نشود می‌تواند عوارض قلبی، پوستی، گوارشی و روانی به همراه داشته باشد.

عارضه دیگر پرکاری تیروئید است؛ که به دلیل غلبه صفرا و خشکی ایجاد می‌شود. در این حالت تیروکسین بیشتری نسبت به نیاز بدن تولید می‌شود. احتمال بروز این عارضه در افراد بالای ۶۰ سال، افراد مبتلابه دیابت نوع ۱ یا ۲ و… بیشتر است. این بیماری با علائمی مثل خشکی شدید بدن، تپش قلب، خارش پوست، غلظت خون و… خود را نشان می‌دهد. برای درمان خانگی می‌توانید از دم‌نوش‌های مثل دم شیر، بادرنجبویه، شیرین‌بیان و… استفاده کنید. در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به پوکی استخوان، مشکلات باروری و… بشود.